Media

Thống kê truy cập

tin tức

Cách xưng hô quan hệ ông bà cha mẹ anh em ... theo hán việt

Nhiều người cũng thắc mắc rằng tại sao người Việt không dùng từ Thuần Việt cho dễ hiểu mà lại dùng từ Hán Việt. Nguyên nhân là bởi vì chữ “hiền khảo/hiển khảo” là chữ nho, có nguồn gốc từ chữ Hán. Chịu ảnh hưởng từ 1000 năm đô hộ của người Phương Bắc nên dân ta đã quen với cách dùng từ Hán Việt. Không chỉ từ “hiền khảo”, trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta cũng vay mượn rất nhiều từ Hán Việt để sử dụng. Điều này một mặt là do sử dụng từ Hán Việt sẽ nghe hay hơn, một mặt là không có từ Thuần Việt nào có thể thay thế mà vẫn giữ nguyên nghĩaÔng sơ, bà sơ: Cao tổ phụ, cao tổ mẫu.
Chít: Huyền tôn.
Ông cố, bà cố: Tằng tổ phụ, tằng tổ mẫu.
Chắt: Tằng tôn.
Ông nội, bà nội: Nội tổ phụ, nội tổ mẫu.
Cháu nội: Nội tôn.
Ông nội, bà nội chết rồi thì xưng: Nội tổ khảo, nội tổ tỷ.
Cháu xưng là: Nội tôn.
Con trai của Đích thê xưng là: Đích tử.
Con trai lớn tuổi nhất xưng là: Trưởng tử.
Con trai lớn tuổi nhất và là con trai của Đích thê xưng là: Đích trưởng tử.
Cháu trai của Đích thê (tức các con trai của các Đích tử) xưng là: Đích tôn: (cháu nội).
Cháu trai lớn tuổi nhất xưng là: Trưởng tôn: (cháu nội).
Đích trưởng tử của Đích trưởng tử xưng là : Đích trưởng tôn: (cháu nội).
Ông ngoại, bà ngoại: Ngoại tổ phụ, ngoại tổ mẫu: (cũng gọi là ngoại công, ngoại bà).
Ông ngoại, bà ngoại chết rồi thì xưng: Ngoại tổ khảo, ngoại tổ tỷ.
Cháu ngoại: Ngoại tôn.
Ông nội vợ, bà nội vợ: Nhạc tổ phụ, nhạc tổ mẫu.
Ông nội vợ, bà nội vợ chết rồi thì xưng: Nhạc tổ khảo, nhạc tổ tỷ.
Cháu nội rể: Tôn nữ tế.
Cha mẹ chết rồi thì xưng: Hiển khảo, hiển tỷ.
Cha chết rồi thì con tự xưng là: Cô tử (con trai), cô nữ (con gái).
Mẹ chết rồi thì con tự xưng là: Ai tử (con trai), ai nữ (con gái).
Cha mẹ đều chết hết thì con tự xưng là: Cô ai tử, cô ai nữ.
Cha ruột: Phụ thân.
Cha ghẻ: Kế phụ.
Cha nuôi: Dưỡng phụ.
Cha đỡ đầu: Nghĩa phụ.
Con trai lớn: Trưởng nam.
Con gái lớn: Trưởng nữ.
Con kế: Thứ nam, thứ nữ.
Con út: Trai: Út nam. Gái: Út nữ.
Con duy nhất, con một: Trai: Quý nam. Gái: Ái nữ.
Mẹ ruột: Sinh mẫu, từ mẫu
Mẹ ghẻ: Kế mẫu: Con của bà vợ nhỏ gọi vợ lớn của cha là Đích mẫu, mẫu thân
Mẹ nuôi: Dưỡng mẫu.
Mẹ có chồng khác: Giá mẫu.
Má nhỏ, tức vợ bé của cha: Di nương.
Mẹ bị cha từ bỏ: Xuất mẫu.
Bà vú: Nhũ mẫu.
Chú, bác vợ: Thúc nhạc, bá nhạc.
Cháu rể: Điệt nữ tế.
Chú, bác ruột: Thúc phụ, bá phụ.
Vợ của chú : Thiếm, Thẩm.
Cháu của chú và bác, tự xưng là nội điệt.
Cha chồng: Công công.
Mẹ chồng: Bà bà.
Dâu lớn: Trưởng tức.
Dâu thứ: Thứ tức.
Dâu út: Quý tức.
Cha vợ (sống): Nhạc phụ, (chết): Ngoại khảo.
Mẹ vợ (sống): Nhạc mẫu, (chết): Ngoại tỷ.
Rể: Tế.
Chị, em gái của cha, ta gọi bằng cô: Thân cô, cô mẫu, cô cô
Ta tự xưng là: Nội điệt, Nữ: Điệt nữ
Chồng của cô: Dượng: Cô trượng, tôn trượng, cô phụ
Chồng của dì: Dượng: Di trượng, biểu trượng.
Cậu, mợ: Cựu phụ, cựu mẫu. Mợ còn gọi là: Câm.
Còn ta tự xưng là: Sanh tôn.
Cậu vợ: Cựu nhạc.
Cháu rể: Sanh tế.
Vợ: Chuyết kinh, vợ chết rồi: Tẩn.
Ta tự xưng: Lương phu, Kiểu châm.
Vợ bé: Thứ thê, trắc thất.
Vợ lớn: Chánh thất.
Vợ sau (vợ chết rồi cưới vợ khác): Kế thất.
Anh ruột: Bào huynh.
Em trai: Bào đệ, cũng gọi: Xá đệ.
Em gái: Bào muội, cũng gọi: Xá muội
Chị ruột: Bào tỷ.
Anh rể: Tỷ trượng, Tỷ phu.
Em rể: Muội trượng, muội phu còn gọi là: Khâm đệ.
Chị dâu: Tợ phụ, Tẩu, hoặc tẩu tử.
Em dâu: Đệ phụ, Đệ tức.
Chị chồng: Đại cô.
Em chồng: Tiểu cô.
Anh chồng: Phu huynh: Đại bá.
Em chồng: Phu đệ, Tiểu thúc.
Chị vợ: Đại di.
Em vợ (gái): Tiểu di tử, Thê muội.
Anh vợ: Thê huynh: Đại cựu: Ngoại huynh.
Em vợ (trai): Thê đệ, Tiểu cựu tử.
Con gái đã có chồng: Giá nữ.
Con gái chưa có chồng: Sương nữ.
Cha ghẻ, con tự xưng: Chấp tử.
Tớ trai: Nghĩa bộc.
Tớ gái: Nghĩa nô, nô tì
Cha chết trước, sau ông nội chết, tôn đích trưởng tử của đích trưởng tử đứng để tang, gọi là: Đích trưởng tôn thừa trọng.
Cha và đích trưởng tôn chết trước, sau ông nội chết, tôn con của đích trưởng tử đứng để tang, gọi là: Đích tôn thừa trọng.
Cha, mẹ chết chưa chôn: Cố phụ, cố mẫu;Đã chôn: Hiền khảo, hiển tỷ.
Mới chết: Tử.
Đã chôn: Vong.
Anh em chú bác ruột với cha mình: Đường bá, đường thúc, đường cô, mình tự xưng là: Đường tôn.
Anh em bạn với cha mình: Niên bá, quý thúc, lịnh cô. Mình là cháu, tự xưng là: Thiểm điệt, lịnh điệt.
Chú, bác của cha mình, mình kêu: Tổ bá, tổ túc, tổ cô.
Mình là cháu thì tự xưng là: Vân tôn
Con riêng: Tư sinh tử
Con rể: Hiền tế
theo cách trên khi viết bài vị thờ sẽ viết như sau:
Trong hệ thống gia phả, cách xưng hô các thành viên trong gia đình theo thập hệ, tức 10 thế hệ như sau:
5 Tiên tổ khảo
4 Cao tổ khảo (đời kị)
3 Tằng tổ khảo (đời cụ)
2 Hiển tổ khảo (đời ông)
1 Hiển khảo (đời bố)
Trong phả cổ hoặc trong cúng tế những bậc quá cố được viết và đọc khác so với khi còn sống. Theo đó, phân thứ bậc các đời thì người xưa áp dụng hệ thống "cửu tộc", hay xưng hô theo Hán-Việt phân chia Thập hệ.
Cha gọi là Hiền khảo, mẹ là Hiền tỷ;
Ông bà nội là Tổ khảo, Tổ tỷ;
Cụ (cố) là Tằng Tổ khảo, Tằng Tổ tỷ;
Kỵ (can) là Cao Tổ khảo, Cao Tổ tỷ;